Хайа да киһи дойдутугар туһалааҕы, кэскиллээҕи оҥорбута, тугу ситиспитэ үтүө холобур буолан, үүнэр сүһүөх ыччакка тиийэ биллэ туруохтаах. Сир -дойду аайы  “сир түннүгэ” ,” саха саарына” диэн киэн тутта, махтана ахтар дьонноохпут. Олортон биирдэстэрэ – Дмитрий Федотович Алексеев, “Нам” совхоз директорынан, улуус бастакы баһылыгынан үлэлээбит, Саха Республикатын норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ,” Гражданскай килбиэн”, «Бочуот знага» орден кавалера, советскай потребительскай кооперация уонна РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна. Кини мындыр өйүнэн кэскили кэҥэппит, үлэни өрө туппут, салайар сатабылынан олох тэтимин хамсаппыт үтүөлээх. Ол иһин дьоно-сэргэтэ умнубат, кини муударай этиитэ, олоҕу анаарыыта күн бүгүн да барыбытыгар туһалыыр. Быйыл улууспут, нэһилиэкпит Д.Ф.Алексеев төрөөбүтэ 85сылын  өрөгөйдөөх үбүлүөйүн бэлиэтээтэ.

           Дмитрий Федотович аатын олорбут, үлэлээбит, туттарбыт Нам улууһун 1 Хомустаах нэһилиэгин орто оскуолата сүгэр. Оскуолаҕа иҥмит аат -кэскиллээх, соргулаах аат. Хас биирдии үөрэнээччи, учуутал, дьиэ кэргэн уоһуттан түһэрбэт аата. Үтүө киһи аатын тилиннэрэн үйэтитии — хомустаахтар ытык иэспит.

           Быйылгы үбүлүөйдээх сылга киэҥ, далааһыннаах үлэ ыытылынна: ахтыылары, хаартыскалары хомуйуу, устуулары түмүү, кинигэ, документальнай киинэ күн сирин көрүүлэрэ, үлэлээбит, олорбут сирдэринэн десант, спартакиада уонна д.а. Баай историялаах, үтүө үгэстэрдээх Д.Ф.Алексеев аатынан оскуола директора Ульяна Павловна Атласова кэпсиир :

— «Үтүө киһи аата үс үйэни уҥуордуур» диэн норуокка бэргэн этии баар. Ытыктыыр киһибит, Дмитрий Федотович Алексеев,олорбут олоҕо, үлүскэннээх үлэтэ, үтүө аата-суола -1 Хомустаах нэһилиэгин, Нам улууһун историятын умнуллубат страницалара.  Биһиги, билигин оҕону -ыччаты иитиигэ үлэлии сылдьар  көлүөнэ дьон, Дмитрий Федотовиһы саамай эрчимнээх үлэтин -хамнаһын илэ харахпытынан көрбүт, кини  тэрийсибит  кэскиллээх кэмигэр олорбут, үөрэммит, ону өйбүтүнэн-санаабытынан ылыммыт дьон буолабыт. Олох дириҥ опыта, үөрэх-билии таһыма,киһи быһыытынан бастыҥ хаачыстыбалар, үлэһит дьону -сэргэни убаастыыр сиэрдээх майгы — бу ханнык да кэрдиис кэмҥэ улахан салайааччы үтүө өрүттэрэ. Оттон Дмитрий Федотовичка бу барыта баара…

            2012 сылтан оскуолабыт Д.Ф. Алексеев аатын сүгэр. Ааты иҥэрии -улахан эппиэтинэс. Тэрилтэ үлэтинэн, уопсастыбаҕа дьайыытынан бу эбээһинэһи үрдүктүк тутан, өссө күүскэ иннин диэки дьулуһуохтаах диэн санаанан салайтаран коллектив билигин үлэлиир-хамсыыр. Ол курдук үөрэх -иитии үлэлэригэр ситиһиибит элбиир.

          2013 с. саҕалаан сэтинньи 13 күнүгэр -Дмитрий Федотович төрөөбүт күнүгэр- оскуолабыт күнүн бэлиэтиир үтүө үгэһи олохтоотубут. Бастыҥ үөрэнээччилэрбитин, коллектив кыайыыларын билиһиннэрэн киэҥ эйгэҕэ  таһаарар тэрээһиннэри ыытабыт. Холобур буолар дьоммутун уонна выпускниктары ыҥыран, оскуола музейын матырыйаалларын билсиһииттэн саҕалаан сэргэх кылаас чаастарын, көрсүһүүлэри оҥоробут, кэскиллээх кэпсэтиилэри ыытабыт. Олохтоох дьаһалта үлэһиттэрэ, үлэ ветераннара, Дмитрий Федотович дьиэ кэргэнэ кыттыылаах ахтыы-көрсүһүүлэр Дмитрий Федотович бүүһүгэр тыыннаах сибэкки дьөрбөтүн ууруунан түмүктэнэллэр.

          “Алексеевскай ааҕыылар” номнуо үгэскэ кубулуйдулар. Улууска элбэх үөрэнээччи төрөөбүт кыраайын, кини үлэһит дьонун, тыа сирин олоҕун укулаатын, тыа хаһаайыстыбатыгар киирэр саҥа ньымалары үөрэтэр-чинчийэр бэрт интэриэһинэй үлэлэри суруйар буоллулар уонна олору көмүскээн бастакы биһирэбиллэри ылаллар, сатабыллары иҥэринэллэр. Манна биһиги махталбытын тиэрдэбит — мэлдьи бииргэ үлэлэһэр, өйүүр нэһилиэкпит салалтатыгар, тэрилтэлэрбитигэр, ытыктабыллаах ветераннарбытыгар, Д.Ф.Алексеев дьиэ кэргэнигэр, Галина Георгиевнаҕа, оҕолоругар Федот Дмитриевичкэ уонна Георгий Дмитриевичкэ.

           Д.Ф.Алексеев төрөөбүтэ   85 сылыгар анаан, кини олоҕун, үлэтин сырдатар «Намыгар туһалаах буолаары…» кинигэ сүрэхтэннэ. Автор — РФ уопсай үөрэхтээһиҥҥэ Бочуоттаах үлэһитэ Л.М Полякова. Оскуола коллектива кинигэ үһүс түһүмэҕэр  — Д.Ф.Алексеев аатын үйэтитиигэ  үлэлэстэ. Улуус дьаһалтата буолбут тэрээһиҥҥэ Алексеев Д.Ф. бииргэ үлэлээбит дьоно,  доҕотторо,  дьиэ-кэргэнэ кытыннылар, истиҥник-иһирэхтик аҕыннылар. Кини аатын сүгэр оскуола Д.Ф. Алексеев тутта сылдьыбыт тэриллэрин, докумуоннарын, “Эйгэ” библиотечнай киин туһунан матырыйааллары выставкалаатылар.

            Сыл – хонук – күнү ый, ыйы сыл солбуйан олох устар, күнтэн-күн төрөөбүт дойдубут тупса, киэркэйэ турар. Ол аайы олоҕу кытта тэҥҥэ атын-атын көлүөнэлэр солбуйсан, уларыйан иһэллэр. Ол тухары үтүө дьоммут туһунан өйдөбүлү үгэс оҥостон илдьэ сылдьан, ыччакка иҥэрэн кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдии – бу ханнык баҕарар кэрдиис кэм дьонун ытык иэһэ. Оччоҕо үйэлэр тухары хас биирдии кыайыыга, үөрүүлээх өрөгөй күннэргэ мэлдьи ааттана туруоҕа – ытыктыыр биир дойдулаахпыт Дмитрий Федотович Алексеев аата.

             Петрова Иванна, оскуола 2021 с. выпускнига:

           —  Кэм -кэрдии, күн -дьыл ааһара түргэн. Ол ааспыт сыллар кэрэһиттэрэ — аҕа көлүөнэ ахсаана сыллата аҕыйыыр… Үгүс түгэн умнуллар. Ол эрээри ааспыты, уруккуну, хайдах — туох киһи олорбутун кэпсиир, өйдөтөр киһи баарын тухары киэн туттар дьоммут ааттара умнуллубат. Киһи билбитин кэннигэр хаалларар буолан, кини олоҕун ситимэ быстыбат, салгыы үүнэр -сайдар.

            Аҕа көлүөнэ дьоно – оччотооҕу олох кэрэһиттэрэ. Көлүөнэлэр ситимнэрэ – аҕа дьон истиҥ-иһирэх тылын истии, олоххо ылбыт уопуттарынан салайтарыы.

             Мамаев Айаал, 7 б кылаас үөрэнээччитэ:

— Биһиги, Д.Ф. Алексеев аатынан 1Хомустаах үөрэнээччилэрэ, Дмитрий Федотовичтан үтүө холобур ылабыт, киниттэн элбэххэ үөрэнэбит. Кини туттарбыт, кини аатын сүгэр оскуолаҕа үөрэнэрбититтэн киэн туттабыт. Кини курдук үөрэххэ — үлэҕэ бастыҥ буоларга дьулуһабыт.

            Билигин аныгы технология, “сыыппараҕа” киирии, информатизация кэмигэр олоробут. Онон үөрэнээччилэрбит наука-техника  ситиһиилэрин, интэриниэт виртуальнай эйгэтин тута баһылаан, олоҕу кытта тэҥҥэ хаамсаллар. “Үөрэхтээһин” национальнай бырайыак олоххо киирэр. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн арыллыбыт “Точка роста” цифровой уонна гуманитарнай хайысхалаах федеральнай үөрэхтээһин ситимнэрин киинэ оскуолабытыгар аһыллан, үөрэнээччилэр техническэй өртүнэн билиилээх буолан тахсалларыгар олук уурулунна.

           Ахсынньы 24  күнүгэр биһиги оскуолабытыгар  Үөрэх цифровой эйгэтэ (Цифровая образовательная среда) үөрүүлээх быһыыга-майгыга арылынна. Бу эйгэ көдьүүһүн, соругун туһунан информатика учуутала Ефремов .Г.М санаатын үллэһиннэ:

          — Үөрэх цифровой эйгэтэ (ҮөЦЭ) – үөрэхтээһин бары кыттыылаахтарын: оскуола дьаһалтатын, учууталлары, үөрэнээччилэри уонна төрөппүттэри – ситимниир араас информационнай тиһик  бүттүүн түмүллүбүт цифровой киэлитэ. «Үөрэх цифровой эйгэтэ» федеральнай бырайыак сүрүн соруга диэн араас таһымнаах үөрэх көрүҥнэрэ үрдүк хаачыстыбалаах, тоҕоостоох уонна кыаллымтыа буолалларын хааччыйар аныгы уонна куттала суох үөрэхтээһин цифровой эйгэтин тэрийии буолар.

            Үөрэх цифровой эйгэтин тэрийиигэ биир кэлим электроннай тиһик уонна үгэс буолбут көрүҥүнэн үөрэтии тэҥҥэ  туһаныллыахтаахтар. Маннык хардыы үөрэх ордук тиийимтиэ уонна хаачыстыбалаах, оттон үөрэнии умсугутуулаах буоларын хааччыйыахтаах. Бу бырайыак хас биирдии үөрэх кыһатын көмпүүтэринэн уонна тиэхиньикэнэн хааччыйыынан эрэ муҥурдаммакка, хас биирдии киһи, доруобуйатын туругунан уонна олорор сиринэн хааччахтаммакка, дьоһун үөрэҕи ылар кыахтанар саҥа эйгэтэ тэриллэрин мэктиэлиэхтээх.

           Мунаах, буккуурдаах кэмнэргэ норуоппут кэккэтиттэн бииртэн биир чулуу дьон күөрэйэн тахсан бар дьоннорун араҥаччылыыр үгэстээхтэр. Ол курдук, улууспут салалтатыгар Д.Ф.Алексеев тахсыыта — кини кыаҕын -таһымын туоһута. Норуоттан тахсыбыт салайааччы, киһи кэрэмэһэ,саха саарына буола үүммүтүн кэнэҕэһин кэнчээри ыччат кэпсээн оҥостуо. Кини аата сүбэ-соргу буолан ааттаныа, көлүөнэҕэ салҕаныа.

Алена ТОМСКАЯ,
Д.Ф. Алексеев аатынан 1 Хомустаах орто оскуолатын учуутала

By admin

Хоруйдаа

Эн e-mail-ыҥ көрдөрүллүө суоҕа. Булгуччу толоруллуохтаах маннык бэлиэлээх - *