Бу үлэбэр саха суруйааччыларын, үксүн сэбиэскэй кэмнээҕи, туһунан суруйбуппун, баҕар, эдэр учууталлар туһаныахтара диэн киллэрдим.  Уруокка оҕолорго суруйааччы, автор туһунан билэллэрэ туһалаах диэн санааттан.

  1. … дохсун Уйбаан…  Эһэтэ аата ааттаммат улахан ойуун эбит. Кини «сиэн уолум эмиэ тыл иччилээх улахан киһи буолуо» диэн эппитэ биллэр.
  2. Биир бэйэм мыына санаатым… кыра, хатыӊыр киһи, ыга туппут курун аллара баттанан баран, трибуна диэки дьулуруйда.
  3. Ис-иһиттэн манны, культуралаах киһи, күлүү гыннахтарына, тугу да саӊарбакка, ачыкытын быыһынан көрөн кэбиһэр.
  4. Саӊа учууталбыт перемена кэмигэр уолаттары тустуһуннартыыр, уруокка кими да мөхпөт, ол оннугар бэрт сытыы аҕыйах тылынан этэн кэбиһэр да, оҕо уоскуйан хаалар.
  5. Куобах бэргэһэлээх уол… сэриигэ сылдьан, үчүгэйдик уруһуйдуур буолан, саллааттар киниэхэ мэтириэттэрин оӊорторон, дьоннооругар ыыталлара.
  6. Уһун кубаҕай ньолоҕор сирэйдээх, уӊуох сула киһи, бэрт чэпчэкитик велосипедынан тайаардан ааһар.
  7. Кыра, бүрэ, хачаайы, хатан харах,сытыы сирэй… Кини төрүөн иннинэ ыһыахха ойууттар «аны 3 сылынан уот тыллаах уол оҕо төрөөрү бэлэмнэнэ сытар» диэбиттэр.
  8. Кини бэйэтэ Аммаҕа тыллыбыт сардаана.
  9. Улахан, бөдөӊ киһи, халлаан күөҕэ харахтаах, холку майгылаах, үөрүнньэӊ. Дьон уулуссаҕа нууччалыы кэпсэттэхтэринэ, «сахабын ээ» диир эбит.
  10. Кини сарсыарда чуумпуга, дьиэлээхтэрэ бары утуйа сыттахтарына, оһоҕун оттор уонна дьэ суруйан барар. Кустуурун, балыктыырын туохтааҕар да ордорор, сүрдээх үчүгэйдик ыллыыр, уруһуйдуур эбит.
  11. «Саха тылын илбиһин, имэӊин, иччитин кини илдьэ сылдьар» диэн Ойуунускай кини туһунан эппитэ.  Бу күн сириттэн барбыт сылын оннугар 3 туочука турар, репрессияҕа түбэһэн баран, хайдах дьылҕаламмытын туһунан араас көрүү баар этэ.
  12. Сытыы тыл, тыытылба тыӊырах, эрэнэрим оччо…
  13. Уус-Алдаӊӊа биир оҕонньор кинини көрүөм этэ диэн кэлэн баран, саатар, бэйэтиттэн ыйыппытын, тула көрүөлээн баран, толуу, бөдөӊ, мааны Күннүк Уурастыырабы ыйан көрдөрөр.
  14. Оҕонньор астынан олорон, кырдьаҕастары кытта бэрт өр сэһэргэһэр, ыллыыр-туойар, олоӊхолуур, күлэр-салар. Айар аатын туһунан ыйыттахха, «бэйэтэ билбитинэн сылдьар, тук хоту сылдьыбат ат баар буолар. Оннук ааты ылыммытым» диэбит эбит.
  15. Хараҕа да суох буоллар, аан дойдуга туох буола турарын барытын билэр, истэр, мунньахха дьоӊӊо кэпсиир. Ойуун курдук уус тыллаах, субу көстөр курдук мэтириэти ойуулуур сатабыллаах, бэйэтэ эмиэ олоӊхоһут  эбит.
  16. Оҕо сааһыгар көһөрүүгэ түбэспит буолан, доруобуйата айгыраабыт, мөлтөөбүт киһи этэ. Биир хоһоонуттан сылтаан, улаханнык дьарылла сылдьыбыт.
  17. Хайа да норуокка дьонун туһугар туруулаһар дьон баар буолаллар. Кини оннук этэ.
  18. Издательствоҕа үлэлии олорон, уопсай кэпсэтиигэ мээнэ кыттыбат, кыратык күлэн кэбиһэр, биирдэ эмэ бэрт сытыы, дьээбэлээх тылы этэн кэбиһэр, онтуката кэпсээн буолар.
  19. «Биһиги сыппыт блиндажпытыгар буомба түһэн, оӊхой эрэ хаалбыта. Киһибит биирдэ минометунан ытан көрөн баран, айаҕыттан хаана барбыта. Ол иһин сэриигэ ылбаттар эбит».
  20. Оннооҕор оҕотук сааспар кинини үтүктэн «Уунаӊныырап» диэн аат ылына сылдьыбытым.
  21. Кини биирдэ уот иччитин кытта кэпсэппитим диэбит эбит.
  22. Сүүс сылы бэрт кыранан туолбакка уһун олоҕу олорбут Үлэ Геройа.
  23. «Төрөөбүт дойдуӊ син биир ийэӊ кэриэтэ. Мин кинини сирбэппин-талбаппын» диэбитэ.
  24. Ырыаһыт, мелодист Ольга Иванова киниттэн көрдөһөн хоһоон суруйтаран, «Таптыаҕыӊ ийэни» ырыа баар буолбута.
  25. Биирдэ Казахстаӊӊа саха литературатын күннэригэр эмискэ атынан кыыһы эккирэтэн ситэр оонньуу биллэрбиттэригэр кини аан бастаан акка олорон, Саха сирин аатын түһэрбэккэ, кыыһы сиппитэ. Кини саамай эдэрдэрэ этэ.
  26. Кини саха суруйааччыларын сойууһун 17 сыл салайбыт кэмигэр сайдыыга улахан хардыы оӊоһуллубута: эдэр суруйааччылар хомуурунньуктара тахсыбыта, атын омук республикаларын кытта сибээс олохтоммута, тылбаас сайдыбыта.
  27. Биһиги кэммитигэр ураты уус тыллаах, литератураҕа эмискэ биллибит суруйааччы, бэйэтэ библиотекарь, булчут.
  28. Кини — наука үлэһитэ, ол үлэтэ ураты жанрдаах суруйааччы  буоларыгар олук буолбута.
  29. Кини, урукку саха этэринэн, «кыыс кэрэ» киһи этэ. Ураты дьикти сюжеттээх айыньылары айан хаалларбыта. Айар аатын туһунан «кытаанах уонна кылгас» диэн талбыт этэ.
  30. Кини «тус хоту үөскээбит буоламмын, табаны миинэммин,  арыый да мадьаҕар эбиппин» диэбитэ.
  31. Айылҕаттан ураты кыахтаах, кыанар күүстээх буолан, кинини байыаннай оскуолаҕа үөрэттэрбиттэрэ. Онон сааһын тухары атын сиргэ олорон, үлэлээн, ол да буоллар, саха литературатын дьикти үчүгэй айымньыларынан байыппыт үтүөлээх.
  32. Кинини ааҕааччылара «Кутурҕан Куо» диэн ааттаабыттара. Кини «Күннээх халлаан» анныгар «Үчүгэйиэн бу сиргэ» диэбитэ.
  33. Бу суруйааччы айымньылара тыа сирин олоҕун, кыһалҕатын сиһилии көрдөрөллөр. Ардыгар күлүүлээх, ардыгар курус санаа аргыстаах айымньыларын элбэхтик сыанаҕа туруораллар.
  34. Бастаан суруйан саҕалыырыгар «Түөйэлээхэп», «Массыныыс Хабырыыс» диэн ааттана сылдьыбытын биир суруйааччы «эн олоӊхо оҕотоҕун, онон олоӊхо аатын ылыахтааххын» диэн, айар аатын уларыппыта.
  35. Бу кини «сайылыкка олохтоох, бандьыыттан куттаммат ыаллаах, тибиигэ муммут хамначчыт уоллаах, кулууп үлэһитэ көрдөөх уолчааннаах, «ньыламан маӊан» саахардары орон анныгар кистиир кыра уоллаах»…

Татьяна ПЕТРОВА,
Амма улууһа, Болугур

By admin

Хоруйдаа

Эн e-mail-ыҥ көрдөрүллүө суоҕа. Булгуччу толоруллуохтаах маннык бэлиэлээх - *