Мин төрөөбүт куоратым Лоуренсе. Аҕам кыра фермерскэй куоракка төрөөн, элбэх дойдуну көрүөн-билиэн баҕарара. Ол саҕана ийэм Австрияттан кэлэн Канзаска университетка үөрэнэр эбит Аҕам кини хас да омук тылынан саҥарарын, элбэх дойдуга сылдьыбытын олус сөхпүт. Ийэм аҕата, мин эһэм, ол саҕана Цюрих университетыгар ботаника профессора, эбэм садоводствоҕа улаханнык биллэр профессор этилэр.
Мини кырабар куорат кытыытыгар олорбуппут, улахан органическай учаастактаах этибит элбэх куоскалаах, ыттардаах, чоппуускалардаах, оннооҕор икки понилаах этибит. Экологияны, тыыннаах буолар усулуобуйаҕа сөптөөх сыһыаны олохтуурга биһиги дьиэбитигэр үөрэммиппит.
Эбиэттиир остуолбут үрдүгэр улахан баҕайы аан доцду картата ыйанан турара. Аҕабыт ол биһиги ыйытыыларбытыгар астыны-астына картаҕа сүүрэн тиийэн элбэхтик эппиэттиирэ, быһаарара.
Быраатым Христофердыын төһө да хас даҕаны гектарынан тэнийэн сытар фермабытын таптаабыппыт иһин, син биир атын дойдулары көрүөхпүтүн баҕарар этибит.Төрөппүттэрбит биһиги кынаппытын үүннэрэн ыраах дойдуларга сырытыннарыахтарын баҕараллара.
Мин араас дойдуларга сырыыларым, элбэх дьоннуун алтыһыым — барыта сайдыыга салайар, билиим-көрүүм кэҥииригэр көмөлөһөр. Уон алта саастаахпар мин Бундестаг Конгресстан улахан бириэмийэ — стипендиятын ылбытым. Ол миэхэ биир сыл устата босхо ыалга олорон немецкэй тылы үөрэтэргэ кыаҕы биэрбитэ. Олус наадалаах, туһалаах стипендия этэ. Түмүгэр мин немецкэй тылы билэрим улаханнык тупсубута. Дойдубар оннук үөрэтэр кыаҕым суоҕа. Канзас университетыгар биһиги аҥардас испанскайы үөрэтэр этибит.
Кэлин мин советскай уонна илин европейскай дойдулар культураларын үөрэппитим. 1989 сыллаахха Тверь куоракка сайыҥҥы лааҕырга нуучча тылын үөрэппитим. 1990 сыллаахха бакалавриаппын бүтэрбитим. Дойдубар төннөн, научнай үлэбин – магистратураны ситиһиилээхтик бүтэрэн, докторскай степеннээх университет преподавателэ буолан үпэлээбитим 25 сыл буолла. Мультикультурнай олоххо оҕо хайдах сайдарын, омук тылыгар үөрэтии туох кэскиллээҕин киэҥник үөрэтэ сатыыбын.
Биһиги ыал уоллаах кыыс оҕолорбут алын сүһүөх кылааска үөрэнэр кэмнэригэр атын дойдуттан сылдьар студеннары дьиэбитигэр олордубуппут. Түөрт сыл устата Индонезияттан, Палестинаттан, Египеттэн уонна Японияттан биирдии студент оҕолорго убай-эдьиий буолан олорбуттара. Арахсалларыгар ытаһыы бөҕө буолаллара. Аҕабыт Джасс олордор оҕолорбут дьиэтээҕи сөбүлүүр астарын маҕаһыынтан көрдөөн, сороҕор сакаастаан булан астаан үөрдэр. Уопсайынан кини олус үчүгэй асчыт. Ханнык баҕарар аһы бэркэ кыһанан астыыр, ол иһин барыта минньигэс буолан, ыалдьыт оҕолор дьиэлэрин аһын аһаан олус астыналлар.
Мин олох уруккаттан Россияҕа, Дальнай Востокка тиийиэхпин баҕарар этим. Биир сырыыга Байкало — Амурскай магистраль, улуу Байкал туһунан научнай ыстатыйаны суруйбутум. Онтон дьэ баҕа санаам туолбута. Дьокуускайга аан маҥнайгы сырыым 1993 сыл тохсунньутугар этэ. Самолет хойуу туман буолан атын сиргэ түспүтэ (Маҕаҥҥа быьылаах), онтон автобуһунан айаннаан Дьокуускайга тиийбитим таһырдьа -50 кыраадыс эбит. Дьэ онно хойуу түүлээх сонум да быыһаабатаҕа, томмутум аҕай.
Хаһаайкам Галина Ивановна Степанова сылаас аһын аһаан баран утуйан хаалбытым. Аны, соһуйуом иһин, түүн олус итии буолан форточканы аспыппыт. Галина биир да тылы английскайдыы билбэт этэ, мин нууччалыы билэр аҕыйах тылым да көмөлөспөтөҕө. Ол эрээри илии – атах көмөтүнэн бэркэ өйдөһөн олорбуппут.
Мин Дьокуускайга Иван Иванович Шамаев оскуолатыгар оҕолорго английскай тылы үөрэппитим. Ол быыһыгар Вера Дмитриевна Семенова салайан, омук тылын учууталларыгар элбэх семинардары, курстары ыытыспытым. Үлэ-хамнас барыта олус айымньылаах, кэрэхсэбиллээх бөҕө этилэр. Студеннар, учууталлар олус элбэхтик ыйыталлара, үөрэниэххэ, билиэххэ-көрүөххэ баҕалаах этилэр. Биирдэ ЮНЕСКО конференциятыгар сылдьан, Саха сиригэр олорор омуктар улахан кыахтаахтарын көрөн, астыммытым, үөрбүтүм.
Билигин даҕаны Дьокуускайга, Үөһээ Бүлүүгэ, Халымаҕа бииргэ үлэлээбит дьоммун олус күндүтүк саныыбын, ахтабын. Дьиэм биир улахан истиэнэтигэр элбэх хаартыска ыйанан турар — ол барыта Саха сирин дьоно, талааннаах тарбахтан тахсыбыт таҥастара, дьиэлэрэ-уоттара — кэрэ көстүүлэр буоларыттан дьиэлээхтэр бары астынабыт.
Мин санаабар, эһиги хаһан да материальнай өттүнэн килэйэн-халайан олорботох курдукккут буолан баран, киһини киһи гынан иитэргэ улахан дириҥ толкуйдаах, культуралаах, традициялаах, опыттаах дьоҥҥут.
Тылгытын харыстааҥ, үөрэтиҥ. Наука этэринэн, аан дойдуга хас икки нэдиэлэ аастаҕын аайы, биир төрүт омук тыла сүтэн иһэр. Ол алдьархайга киирэн биэримэҥ. Кытаатыҥ, күндү доҕотторуом.
Улахан убаастабылы кытта профессор Корделия Буолус